Читать книгу Avtomatlashtirishning texnik vositalari. O’quv qo’llanma онлайн
– opto-akustik (sensordagi gaz nurlanadi, bu tovush paydo bo‘lishiga olib keladi, o‘lchov buzilmaydi va kontaktsiz) (6.3-rasm, c).
– nefelometrik (ish prinsipi: muhitning loyqaligi yorug‘likning tarqalishini o‘lchash yo‘li bilan aniqlanadi) (6.3-rasm, d).
6.3 – rasm. Optik datchiklarning sxemalari: a – eritma uzatilishining spektral bog‘liqligi bilan fotokolorimetrik; b – sinish hodisasi; c – qurilma optoakustik spektrometriya bilan; d – nefelometrik qurilma; YM – yorug‘lik manbai (lazer); D – yorug‘lik sensori; M – mikrofon; P – ro‘yxatga oluvchi.
VI. Elektron sensorlar:
– induksion (aylanish yoki sarfni o‘lchash uchun qo‘llaniladi);
– xromatografik (suyuqliklardagi aralashmalar konsentratsiyasini o‘lchash uchun qo‘llaniladi);
– mass-spektrometrik (magnit maydon orqali ionlangan zarrachalarning yo‘naltirilgan oqimi o‘tkaziladi; zarralar massasi qanchalik katta bo‘lsa, zarrachalar oqimi shunchalik kam og‘adi. Og‘ish spektri zarrachalarning massa bo‘yicha taqsimlanishini ko‘rsatadi) (6.4-rasm);
– magnit;
– radioizotop;
– dielkometrik (moddalarning xossalarini dielektrik o‘tkazuvchanligi bilan o‘lchash).
6.4 – rasm. Mass-spektrometrning sxemasi (zarrachalar oqimi nuqta chiziq bilan ko‘rsatilgan).
Nazorat savollari
1. Mexanik datchiklar qanday turlarga bo‘linadi?
2. Elektromexanik sensorlarga misol keltiring.
3. Elektr sensorlarga qaysi sensorlar kiradi?
4. Termal sensorlarga misollar keltiring.
5. Optik sensorlarga misollar keltiting.
6. Elektron sensorlarga misollar keltiring.
6.2. Sensorlarni chiqish kattaligi bo‘yicha tasniflash
Sensorlarning uchta toifasi mavjud:
– analog sensorlar, ya’ni kirish qiymatining o‘zgarishiga mutanosib ravishda analog signal ishlab chiqaradigan sensorlar;
– impulslar ketma-ketligini yoki ikkilik so‘zni yaratuvchi raqamli sensorlar;
– faqat ikkita darajadagi signalni yaratadigan ikkilik (ikkilik holati) sensorlar: «yoqish / o‘chirish» (0 yoki 1). Ular soddaligi tufayli keng qo‘llaniladi.
Sensorlarning aksariyati elektr chiqish signaliga ega. Bu elektr o‘lchovlarining quyidagi afzalliklari bilan bog‘liq: