Читать книгу Avtomatlashtirishning texnik vositalari. O’quv qo’llanma онлайн

– hajmli;

– suzuvchi;

– tezkor.

II. Elektromexanik sensorlar:

– tensorezistiv (obyektning deformatsiyasi sim o‘tkazgich deformatsiyani keltirib chiqaradi).

Deformatsiya tufayli sim cho‘zilib ketadi, uning uzunligi l oshadi, diametri d kamayadi, R simining qarshiligi oshadi – bu Puasson effektining ko‘rinishidir (6.1-rasm, a):

bu yerda ρ – qarshilik koeffitsienti; l – o‘tkazgichning uzunligi; d – o‘tkazgich diametri.

– siljishni o‘lchash uchun elektrostatik (6.1-rasm, b);

– elektromagnit – markaz o‘rnini o‘zgartirish chiqish signali (6.1-rasm, c);

– taxometrik (aylanishlar sonini o‘lchash).

6.1 – rasm. Elektromexanik datchiklarning sxemalari: a – tenzorezistiv; b – elektrostatik; c – elektromagnit

III. Elektr sensorlari:

– konduktometrik (o‘tkazuvchanligini o‘lchash);

– potentsiometrik (voltaj elektrodlar orasiga o‘rnatiladi);

– polarografik (harakat ularning tarkibini aniqlash uchun eritmalar chegarasida qutblanish hodisasiga asoslanadi).

IV. Termal sensorlar:

– termoelektrik (termojuft – 6.2-rasm, a).

– termorezistiv (bunday sensorlarda qarshilik harorat bo‘yicha bog‘liq, past, o‘rta va yuqori haroratlar uchun qo‘llaniladi (6.2-rasm, b));

– termomexanik (bunday datchiklarning asosini bimetalik listlar tashkil etadi.

– bir xil haroratgacha metall bu haroratda o‘z holatini «eslab qoladi» va bir xil shaklni oladi);

– manometrik (bunday datchiklar membrana va ko‘rgichdan iborat, unda suyuq yoki gazsimon muhit mavjud);

– termokonduktometrik (bunday datchiklarning harakati muhitning o‘tkazuvchanligining haroratga bog‘liqligiga asoslanadi).

6.2 – rasm. Termal sensorlarning sxemalari: a – differensial termojuftlik; b – termorezistor (temoqarshilik)

V. Optik sensorlar:

– fotokolorimetrik (ular yorug‘lik kvantlarini yutadi, selektiv uzatish sodir bo‘ladi, ma’lum bir spektral komponentning intensivligi baholanadi) (6.3-rasm, a);

– refraktometrik (sensor ko‘rsatkichlarining og‘ishi sinishi ko‘rsatkichlari farqi tufayli yuzaga keladi, og‘ish burchagi n = f (k) muhitga bog‘liq, bu moddaning tarkibini va uning tuzilishini aniqlashga imkon beradi) (6.3-rasm, b);