Читать книгу Тыын былдьаһыгар онлайн
Кыра сылдьан сүрдээх мэник-тэник, биир сиргэ түптээн-таптаан олорбот оҕо үһүбүн. Түөртээх-биэстээх бэдик ынах этэрбэстээх уонна Кочубей курдук бэргэһэлээх этим. Кочубей диэн киинэҕэ көстөр үрүҥнэри кытта сэриилэспит үрүҥ папаахалаах кыһыл хамандыыр. Онтон миэнэ маҥан каракуль бэргэһэ этэ. Торбос тириитэ ботуоҥкалааҕым, онно «бултуур тэрилбин»: арагаайканы уонна бадараанынан оҥоһуллубут, оһоххо хатарыллыбыт буулдьаны уктарым. Маннык таҥнан-симэнэн, хорсун кыһыл хамандыырыныы сананан, тэлгэһэм иһигэр мас аты миинэн сүүр да сүүр буоларым. Былыргы ынах этэрбэс барахсан, быата эрэ сөллүбэтэр, сүүрэргэ чэпчэкитэ сүрдээх буолара. Убайдарым моҕотойдуу баралларыгар куруук кыра диэн хааллараллара, онуоха ытыы-ытыы эккирэтэрим. Улаатан борбуйбун көтөхпүтүм да кэннэ, ыраах бултуу баралларыгар хаалларар этилэр. Хаалар сүрүн сылтаҕым: түөрт киһи «ИЖ-56» диэн көлөөскөтө суох матасыыкылга баппаппыт.
Арай биирдэ, биэс саастаахпар, киэһэ мас аппын миинэн тэлгэһэ иһигэр сүүрэн элээрэ сырыттахпына, аҕам ыҥыран ылан: «Сарсын бултуу барыахпыт», – диэтэ.
Аны бэрээдэги кэстэхпинэ сарсын илдьиэхтэрэ суоҕа диэн боччумурдум. Бэл, аны куота барыахтара диэн сээбэҥнээн утуйбатым.
Сарсыарда эрдэ эбэбин кытта тэҥҥэ турдум. Торбоһун этэттэрэригэр1 көмөлөстүм, оҥкучахтан күөрчэх үүтүн таһаардым, илии-атах буоллум. Үлэ-хамнас, бэрээдэк бөҕөтөбүн, «барсар инибин» диэн испэр эрэл санаалаахпын. Убайдарым ийэбитин кытта кирпииччэ үктүөхтээхтэр, ол иһин эдьиийбин Маайыһы илдьэ барар буоллубут.
Бөһүөлэктэн чугас, урут биһиги дьоммут олорбут Мээндийэ диэн сайылыктарыгар тирилэтэн тиийдибит. Күөх сайын сатыылаан турар кэмэ буолан, Эбэбит барахсан тупсубут аҕай. Алаас былаһын тухары сибэкки, көрүөххэ эриэккэс, кэрэмэн кэрэ. Халлааҥҥа күөрэгэй ыллаан дьирибиниир, сүүрэр-көтөр арааһа манна мустубут. Аҥаардас салгыныттан, отун-маһын сытыттан-сымарыттан туймаарыах курдукпун, тулам чап-чаҕылхай, сып-сырдык. Мин ыллыах-туойуох санаам кэлэр эрээри, аҕабыттан саллан «мык» да диэбэппин.
Биһиги матасыыкылбытын сайылыкка хаалларан, ыллык устун тыаҕа таҕыстыбыт. Оту-маһы тоһуппакка саҥата суох өр хаамтыбыт, мин умайар уот куйааска дэлби утаттым, тамаҕым хатта уонна кумаар да сиэн кэһэттэ. Кэлэр сырыыга илдьэ кэлиэ суоҕа диэн аҕабар кыҥкыйдаабаппын. Дьэ кэмниэ кэнэҕэс, кэтэһэн кэлтэгэй буолтум кэннэ, сэндэҥэ тыа көһүннэ.