Читать книгу Тыын былдьаһыгар онлайн
Ол сытан киһим турбутугар уһугуннум. Тута түүлбүн кэпсээтим. Бүөтүр балайда саҥарбакка дьоһумсуйан сытан баран түүлбүн тойонноон эттэ: «Дьэ, Дьөгүөр, бу дойду эйигин кырыы хараҕынан кынчарыйбатах, атыҥыраабатах, дойдугар сылдьар курдук санан диэбит».
Тото-хана аһаан баран, дьиэ таһыгар тахсан киһибин, аҕатын сайыспыт оҕолуу, икки хайа икки ардыгар саппаҕыран туран атаардым. Бүөтүр куула тыаҕа киирэн көхсө аҕыйахтык көстөн хаалла. Мин түүлбүн саныы-саныы, онтон дуоһуйан үөрэ-көтө, сардаҥалаах сарсыарданы уруйдуу, аламай күн утары туһахтарбын иитэ, сарсыардааҥҥы дьыбары бурҕаҥнатан, алыы диэки хаама турдум.
Киэһэ хараҥарбытын кэннэ туһахтарбын иитэн үлтү сылайан кэлэн, тоҥ турар үүтээн оһоҕун отуннум, куобахпын астаан буһара уурдум, ыйдаҥа сырдыгар оттор маспын аҕала бардым. Ыйдаҥа тунаархай сырдыгар киһи ахтатыттан ыйанар үрдүк дулҕаҕа мэһэйдэтэ-мэһэйдэтэ үстэ кырынным, кэлэ-бара алта биэрэстэни адырҕайдаах6 сиринэн хаамтым. Онтон сарсыҥҥыбар бэлэмнээн, үрэхтэн уу бастым. Тото-хана аһаан оһохпун ыбылы оттон, туох баар кыра да тыаһы-ууһу иһиллии-иһиллии, сиэгиргээн сулустары көрө сыттым.
Аар айылҕа наһаа да кэрэ, улуу да буолар эбит. Адаардаах арҕастаах таас Дьааҥы хайалара хас мөлүйүөн сыл турбуттара буолуой? Икки атахтаах, иннинэн сирэйдээх төһө да үөрэхтэнэн бэрдимсийбитин, төрөөбүт ийэ айылҕаны аанньа ахтыбакка дьаабыламмытын иһин, бу орто туруу бараан дойдуга кэлэн ааһар ыалдьыт, хонон ааһар хоноһо буоллахпыт. Икки атахтаахтар күн тура-тура таптаабыппытынан айбардаан, ааргытык дьаһанан, бэйэбит олорор мутукпутун кэрдэр сыаллаахпыт-соруктаахпыт.
Иччитэх улуу хайалар быыстарыгар тоҥо сытан анаардахпына, икки атахтаах киһи диэн бу улуу аар айылҕаҕа хаар биир кыырпаҕа эбит. Аламай күн күүскэ тыктын, хахсаат тыал түстүн – сүтэн-симэлийэн хаалаҕын.
Улуу Дьааҥы атыҥырыы көрбөтө. Сиэри-туому тутуһар киһини араҥаччылыыр, бүөбэйдиир эбит. Сорох күн сыыстаран, чараастык таҥнан бардахха халлаан лүҥкүрэн былыты аҕалан хаар түһэрэр, бытарҕан тымныы имийэн, тоҥмуппун аһарар. Үөһэттэн ким эрэ көрө-харайа, харыстыы сылдьарын этим-сииним сэрэйэр. Сымыйа дьэргэлгэни эккирэтэн, доруобуйабын алларыппыт киһини Дьааҥы хайалара эмтээбиттэрэ, ону ааһан суруйар кыдьыкка сыһыарбыттара. Дьааҥыга барыахпар диэри сурук да суруйбат киһи, сурук үлэтинэн куудьуйан7 тиигинээн турдум. Баҕар, сиэри-туому, булт үгэһин, айылҕаны харыстыыр туһунан хайа иччитэ соруйан суруйтараары дьээбэлээбитэ буолуо. Биэс уон сааспар диэри тустар эрэ кыдьыктаах киһини тосту уларыппыта.