Читать книгу Саха фольклора онлайн

Хаһан эрэ саһыллаах бөрө кыттыһан аһыыллар эбит. Кыһын аһыылларын сайын мунньаллар. Биир саас ыаҕас хайаҕы таптайан хаһааммыттар. Ол хаһааммыттарын «олох өлөөрү гыннахха сиэхпит» диэн ончу сиэбэттэр.

Саһыл туран биирдэ бөрөҕө:

– Бөрөкөөс, ээ бөрөкөөс! Хайахпытыттан киллэрэн сиэбэппит ээт, – диир.

Бөрө улаханнык:

– Оок, – диир. – Билиҥҥиттэн хайах сии олороору гынныҥ дуо? Бөҕү-саҕы сиэн олорон эрдэхпит дии.

Итинтэн саһыл турар-олорор, киирэр-тахсар. Эмиэ этэр:

– Оҕонньоор, мин ыалга бараары гынным эбээт.

– Ол хайа ыалга бараҕын? – диир бөрө.

– Ээ, ханна ыраатыамый? Хара Хааннаахха тахсаа инибин.

– Кэһиигин аҕалаар эрэ, – диир бөрө.

Саһыл сырбас гынан хаалар. Дьэ тахсар да оҥкучаҕар киирэр. Хаппаҕын саралаан хайаҕын дэлби сиир, минньигэһиргэтэн сии олорон, үрүт сигэтигэр тиийэ сиэн кэбиһэр.

– Тыый, бу баҕайы өлөрүөҕэ, ордук кыайдым дуу, – диир.

Муннугар-уоһугар, илиитигэр-атаҕар сыстыбыт хайаҕы ньиккэйэн-ньиккэйэн, куурусса сымыытын саҕа биир тооромос хайаҕы кэһиилэнэр. Оргууй аҕайдык ньылбыҥнаан киирэн кэлэр.

– ¤ы-һыы, номнуо кэллиҥ дуу? – диир бөрө.

– Ээ, кэлиминэ. Хайа үөдэҥҥэ барыахпыный?

– Хайа, ыалыҥ тугу гынан эрэллэр?

– Ээ, ыалбар үөрүү-көтүү бөҕө.

– Ол ким үөрбүт, туохтан?

– Улахан кийииттэрэ оҕоломмут, ол ородьуунатыгар сырыттым.

– Тугу аһаатыгыт онно?

– Хаҥас диэки хайах сиэтибит, уот кытыытыгар оһоҕос сиэтибит, суол ааныгар суорат сиэтибит, биллэриккэ миин испиттэр, уҥа диэки баар дьон улааны сиэбиттэр, сатанах төрдүгэр олорон саламаат сиэтилэр.

– Оо, тугун элбэҕэй? Хайа, оттон кэһиигин аҕаллыҥ дуу?

– Ээ, ол аахтахха элбэҕин иһин, бэрт дуона суох тиксэр. Бу быыкаайык хайах сыыһа аҕаллым, маны хабан көрөөхтөө! – кэһиитин дуомун ылан талыр гыннарар. Бөрө хап гыннаран кэбиһэр.

Үс-түөрт хонукка аччыктаан иэгэлдьиһэ-иэгэлдьиһэ олороллор. Аһаабыт-сиэбит киһи саһыл кэм сэниэлээх, туран уот оттор хайыыр. Биирдэстэрэ түүрүллэн, муннун кутуругун төрдүгэр анньыбытынан сытар. Саһыл эмиэ бөрөтүгэр этэр:

– Оҕонньоор, Хара Хааннаахха бара сылдьыбаккын ээ?

– Ээ, барбаппын. Хара Хаан ыта сиэн кэбиһээ ини миигин.