Читать книгу Тыын былдьаһыгар онлайн

Булчуту, эр-бэрдин, сардаҥалаах сарсыҥҥыга адьырҕа ардай аһыыта дуу, булт үлүскэн үөрүүтэ дуу, сииккэ сиэлэн, хаарга хааман мэлийии курус тыына дуу күүтэрин, инникини тымтыктанан көрбүт суох.

Талба-талыы хонуулаах Таатта Эбэ хонуутун устун булчут хайыһарын аргыыйдык сыр-сыр тэбэн истэ. Билигин тымныы кыһын оройо үгэннээн турар кэмэ, хонуу-сыһыы маҥан суорҕанын саптан сытар.

Эдэр киһи бултаабыта хаһыс да сыла, онон булт кистэлэҥин билиэн-көрүөн баҕарара сүрдээх. Кини андаатарга ииппит тууларын көрөн баран дьиэлээн иһэр. Бүгүн да Байанайа мичик гынна, онон өттүк харалаах, илии тутуурдаах. Хайыһара улгумнук иннин диэки дьулуруйар, салгын ырааһа, чэбдигэ сүрдээх.

Күөлтэн тахсан сыһыыга киириитэ эмискэ куочай кугас солоҥдо суолугар кэтиллэ түстэ. Субу барбыт суола мэктиэтигэр буруолуу сытар. Булчут үөрэн сэгэс гынна, бэргэһэтин сөмүйэтинэн өрө ааста уонна сонордоото. Солоҥдо тэҥ-тэҥник лэбиргэччи ойон, күөл диэки барбыт. Булчут күөлгэ киирэн суоллаабыта – кыыла күөл мууһугар тиийэн, андаатар оҥостубут бугулугар киирбит.

Булчут өр толкуйдуу барбакка, үөрүйэхтик туттан, солоҥдо киирбит суолугар тимир чааркааны ииттэ уонна тугу эрэ алҕаан ботугураата. Бука, Байанайыттан көрдөстөҕө буолуо.

Нэдиэлэ буолан баран булчут ааһан иһэн солоҥдотун суолун хайбыта – тахсыбатах. Онтон эмиэ кэлэн көрбүтэ – суол суох. Тоҕо баччааҥҥа дылы тахсыбат баҕайытай диэн дьиктиргии санаата.

Кэмниэ кэнэҕэс, булчут кэтэһэн кэлтэгэй буолтун кэннэ, солоҥдото дьэ тахсар. Булчут ый аҥаарыттан ордук кэмҥэ, солоҥдо бугул иһигэр туох айылаах өр буолла диэн дьиктиргии санаата. Эдэр киһи билиэх-көрүөх баҕата баһыйан, сүгэһэриттэн кыра чохороонун ылан андаатар бугулун үөһээ өттүн суоран ылла. Булчут балайда ырыҥалаан барытын өйдөөтө уонна солоҥдо өйүн сөҕөн баһын быһа илгиһиннэ. Онтуката маннык буолбут.

Куочай кугас өҥнөөх аарыма атыыр солоҥдо бэрийэр бэрдэ бугул уйа иһигэр киирэн, андаатар тахсар ойбонугар кэтэһэн сыппыт. Сытар сиригэр кураанах оту таһан тэллэх оҥостубут. Тыын ыла ойбоҥҥо быкпыт андаатардары өмүтүннэрэн, сүнньүлэрин хадьыйар эбит. Дьиҥинэн, андаатар ыраас сиргэ мээнэ туран биэрбэтэ буолуо. Бугул иһигэр туспа хос оҥостубут, онно илдьэн сиир эбит. Ол хоһугар элбэх андаатар тыҥыраҕа ордон сытар, атын уҥуохтара көстүбэт, бука кистиирэ дуу, сиирэ дуу буолуо.