Читать книгу Қазақ тілі. Практический курс онлайн
Для примера очень сокращенный рецепт казахской лапши (кеспе):
Мен ет (т.с.) пісіремін. Сорпаға (б.с.) тұз, бұрыш (т.с.) саламын. Сорпадан (ш.с.) етті (т.с.) аламын. Кеспе (т.с.) кесемін, сорпаға (б.с.) қайнатамын. Ожаумен (к.с.) тәрелкеге (б.с.) құйамын. Дастарқанға (б.с.) қоямын.
В казахском языке все (предметы, признаки предметов, действия) кому-то (чему-то) принадлежит.
Форма притяжательности
Форма притяжательностисубъектомобъектом).
В словосочетании это является взаимоподчинением, выражает отношения «предмет и его признак», а также «кому принадлежит предмет».
ның і –
ің іңіз –
Значение принадлежности выражается:
1) личными местоимениями в притяжательном значении + именными частями речи или глаголом
ің ім
ің ң
дің ыңыз
ның ы
дің із
дің ың
дің ің
дыңі
2) притяжательными прилагательными
ніңы
нің і
3) качественными прилагательными
ы
сы
4) числительными
і
сі
Существуют следующие разновидности притяжательности:
ніңымімым
діңімізмызіміз
ніңымымыз
тәуелдік жалғау
ніңым
ніңың
діңыңыз
ыңы
ныңныңның
Но в названиях официальных учреждений окончание субъекта может опускаться:
іі
іі
іі
ы ы
58 тапсырма
Образовать притяжательную форму данных существительных:
қол, шаш, тырнақ, тамыр, сіңір, дауыс, бас, төбе, қарағұс, маңдай, көз, кірпік, самай, құлақ, мұрын, танау, ауыз, ерін, тіл, тіс, тамақ, таңдай, иек, мойын, иық, қол, шынтақ, жұдырық, алақан, саусақ, бармақ, шынашақ, тырнақ, кеуде, емшек, қолтық, қабырға, іш, жүрек, бауыр, бүйрек, арқа, омыртқа, бел, бүйір, жамбас, аяқ, тізе, табан, өкше, қызу (ыстық)
Үлгі:
ымымыз, ымыз
ыңың
ыңызыңыз
ы ы
59 тапсырма
ауыру, айналу, солқылдау, шаншу (жүрек), көтерілу, тарту (сіңір), селкілдеу, жүрек айну, сыздау, кебу, іріңдеу, ісу, ашу
Үлгі:
ашу – ашиды
60 тапсырма
қол, шаш, тырнақ, тамыр, бас, төбе, қарағұс, маңдай, көз, самай, құлақ, мұрын, танау, ауыз, ерін, тіл, тіс, тамақ, таңдай, иек, мойын, иық, қол, шынтақ, жұдырық, алақан, саусақ, бармақ, шынашақ, кеуде, емшек, қолтық, қабарға, іш, жүрек, бауыр, бүйрек, арқа, омыртқа, бел, бүйір, жамбас, аяқ, тізе, табан, өкше, қызу (ыстық) ауыру, айналу, солқылдау, шаншу (жүрек), көтерілу, тарту (сіңір), селкілдеу, жүрек айну, сыздау, кебу, іріңдеу, ісу, ашу