Читать книгу Дьолло бэлэхтээ, Сэргэлээх онлайн

– Басню Крылова читает артист художественной речи Василий из Покровки! – дорҕоонноохтук биллэрэн, киһиргэтэн көрөллөр – Васька хата хамсаан да көрбөт.

Биирдэ эмэтэ Слава бэйэтэ көрдөстөҕүнэ, Васька үгэлэрин аахпытынан барар. Ким баһылаан сылдьарын, ким бас бэринээччитин хата киһиҥ эндэппэт. Иккиһинэн, Слава сото табах бэрсэр, ону, «эн миэхэ – мин эйиэхэ» бириинсиби тута сытар эрдьигэн.

Дьукаахтар килиэптээх буолаллар, хантан эрэ курупа, мохоруон буллахтарына, ону буһараллар. Чифири, оргутааччы, курупаны буһарааччы мариец Бааска, мас киллэрэн оһох оттооччулара – хоһоон ааҕар Бааска. Костялара тыла эрэ хамсыыр. Дьиибэ дьукаахтар уолаттарга орооһо, киирэ-тахса сатаабаттар. Сатаспат быһыы таҕыстаҕына үлэ дьоно, уолаттар, дьиэҕэ хаалалларын, кинилэр таһырдьа быраҕыллыахтаахтарын өйдөөн сылдьар дьон. Быһата, дьон ортотугар сылдьан, олох бытархайдарын өйдүүргэ, бэйэни сөпкө туттунарга олох үөрэппит дьоно.

Биир күн эбиэккэ диэри үлэлээтилэр, сарсын атын бааһына бурдуга кэллэҕинэ, үлэ тахсыа үһү. Уонтан тахса күн быыстала суох үлэлээбит уолаттар айылҕаҕа тахсарга быһаарыннылар. Слава токка үлэлиир суоппар уолтан биир уостаах уон алталаах сааны уларсан кэллэ. Түөрт уол уута түһэн дьаратыйбыт, ол оннугар сүүрүгэ күүһүрбүт Амма Эбэни оҥочонон туораан, уҥуоргу мырааҥҥа таҕыстылар. Витялара «киһилии утуйаары» ыыспаларыгар хаалла.

Соҕотох саалаах куобахчыттар бастаан, саалаах киһилэрин ортоку туруоран, саата суохтар икки өттүнэн тараахтыы хааман көрөллөр. Кытыы иһээччилэр куобаҕы көрдөхтөрүнэ, саалаах киһилэригэр сэрэтэ иһиэхтээхтэр, сатанар буоллаҕына күөйэн, күрэтэн биэриэхтээхтэр. Талаҕа хойуута бэрт, куобахтар биирдэ-иккитэ көстөн, элэҥнээн хаалаллар. Балачча уһуннук хааман, сааны тыаһаппакка иһэллэр. Маннык бултаан мэлийииһилэр. Тохтоон сүбэлэһэн, күрэтэн көрөргө быһаарыналлар. Тарбахтаһан, Ньурба Генаҕа тоһуйар дьол тосхойор. Кини, сааны ылаат, аллара тэбинэр. Киһилэрэ тиийэн, оннун булунарын кэтэһэн, талах ойуур ортотугар олорон, сынньаналлар. Талах ойуур ураты сыттаах буолар, онуоха эбии күһүҥҥү чэбдик салгын эбиллибитэ, тыыныахха чэпчэкитэ олус. Балачча кэтэһээт, тараахтаан хаампытынан бараллар, тыанан иһэр киһи бытаан, хонуунан сүүрэр киһи түргэн. Гена сөптөөх сиргэ тиийэн, тахсан тоһуйар ини. «Һу-һу» дэһэ-дэһэ, аргыый хааман истэхтэринэ саа тыаһа доргуйар. Чочумча буолаат, киһилэрэ иккистээн тыаһыыр. «Кэллигиэ-эт» – диэн саҥа дуорайар. Мырааҥҥа тахсар дьиэллигэс суолу булан, Гена тоһуйбут эбит. Бастаан сулбу тэптэрэн, сыыһан ыыппыт, иккис куобах хата олорон биэрбит. Халлаан борук-сорук буолбут, тохтуулларыгар тиийдилэр. Бултуйбут аҕай дьон, үөрэн, күө-дьаа кэпсэтэн, кытылга киирдилэр. Ырааппыттар эбит, өрүһү өрө батан, уһуннук хааман оҥочолоругар тиийдилэр. Халлааннара хараҥарар. Дьиэлэригэр тиийэн чаһыларын көрбүттэрэ: хойутаабыттар, остолобуой сабыллыбыт. Ким мас киллэрэн, ким оһох оттон, икки киһи куобах сүлэн, бултарын буһараллар. Остолобуой аһыгар хал буоллахха, куобах-куобах барахсан этэ, миинниин дыргыйан, бу минньигэһин, үчүгэйин!